Samochody elektryczne i hybrydowe w wielu warsztatach są ciągle nowością. Mechanicy uczą się, jak bezpiecznie je diagnozować i naprawiać. Najmniej wątpliwości budzi serwisowane tych układów i systemów, które występują we wszystkich samochodach, bez względu na rodzaj napędu. Są to: zawieszenie, hamulce, nadwozie, urządzenia elektroniczne (audio, video, sterowanie klimatyzacją), klimatyzacja, oświetlenie wnętrza i światła zewnętrzne oraz systemy bezpieczeństwa (pasy, poduszki powietrzne).

Części zamienne dla tych systemów są dostępne niemal w każdej hurtowni, a główne różnice w procedurze naprawy wynikają z konieczności użycia programu diagnostycznego do zarejestrowania nowej części w systemie, zresetowania informacji o stopniu zużycia, wyłączenia komunikatu o błędzie, wezwania do serwisu itp. Im wyższy stopień zinformatyzowania pojazdu i nasycenia go czujnikami mierzącymi parametry pracy poszczególnych układów i podzespołów, tym większe prawdopodobieństwo, że usunięcie usterki skończy się na samej wymianie zużytej albo uszkodzonej części.

Części do silników i układów zasilania

Zdecydowana większość warsztatów nie podejmuje się naprawy układu napędowego ani układu zasilania w pojazdach elektrycznych i hybrydowych. Wynika to z utrudnionego dostępu do informacji i braku doświadczenia w pracy z systemami elektroenergetycznymi i napędem elektrycznym. Równie ważnym powodem jest brak dostępu do części zamiennych. Producenci samochodów elektrycznych wiele części dystrybuują wyłącznie za pośrednictwem ASO. Dotyczy to przede wszystkim silników i pakietów akumulatorów.

Układ elektryczny

Dostępne na rynku części do naprawy układu elektrycznego, a przede wszystkim układu zasilania silników trakcyjnych, to przede wszystkim zarobione przewody o odpowiedniej długości, przekroju poprzecznym i izolacji, z zaciśniętymi końcówkami. Można też zaopatrzyć się we wtyczki i gniazda słaboprądowe, wykorzystywane tam, gdzie spodziewany jest przepływ prądu o natężeniu rzędu co najwyżej kilku amperów. Te części zazwyczaj są dokładnie opisane.

Przewody można wykonywać samodzielnie, ale do tego celu potrzebne jest wyposażenie przeznaczone do konkretnych typów złączy. Są to przyrządy do odblokowywania i wysuwania styków z gniazda/wtyczki, zaciskarki (praski) do końcówek, narzędzia i chemia do oczyszczania powierzchni przed połączeniem, preparaty zabezpieczające powierzchnie przed utlenianiem i innymi formami korozji.

Wybierając części zamienne do układu elektrycznego, należy zwrócić uwagę na takie szczegóły, jak dopuszczalne napięcie pracy (napięcie próby izolacji). W samochodach elektrycznych napięcie akumulatorów może sięgać nawet 800 V. Takie napięcie musi wytrzymać izolacja przewodów nawet w niekorzystnych warunkach (środowisko wilgotne lub mokre).

Dopuszczalne natężenie prądu jest tym większe, im większy jest przekrój poprzeczny przewodu. W praktyce stosowane są niemal wyłącznie przewody elastyczne o przekroju kołowym, więc przekrój zależy od średnicy przewodu. Można spotkać szyny o przekroju prostokątnym lub nieregularnym, ale w samochodach są one wykorzystywane niemal wyłącznie wewnątrz pakietów akumulatorów.

W przypadku uszkodzenia izolacji przewodu wysokonapięciowego zaleca się jego wymianę. Próby naprawy izolacji w większości przypadków będą nieskuteczne. W miejscu naprawy trudno jest zapewnić jednocześnie: odporność na przebicie elektryczne, szczelność i wytrzymałość mechaniczną. Ponowne uszkodzenie izolacji może nastąpić w najmniej oczekiwanym momencie, w okolicznościach sprzyjających porażeniu albo zwarciu.

Jeśli chodzi o samodzielne zaciskanie końcówek przewodów elektrycznych, należy zwrócić szczególną uwagę na kształt i jakość wykonania matryc montowanych w prasce do zaciskania oraz siłę zgniatania. Odstępstwa od parametrów zalecanych przez producentów przyrządów mogą doprowadzić do uzyskania wadliwego połączenia o zbyt dużym oporze elektrycznym i niewystarczającej wytrzymałości mechanicznej.

Jeśli pracujemy z wiązkami przewodów, warto zaopatrzyć się w podkładki i materiały do zabezpieczania ich w miejscach, w których mają one kontakt z elementami karoserii, są zaginane albo zaciskane w obejmach. Przewody i wiązki powinny być poprowadzone luźno. Wstępne napięcie szybko doprowadzi do zmęczenia materiału na skutek wibracji. W efekcie może dojść do przerwania żyły przewodu, wyrwania przewodu z wtyczki czy rozłączenia wtyczki i gniazda.

Dużym ułatwieniem są przedłużacze: odcinki przewodów, które można włączyć pomiędzy gniazdko i wtyczkę, aby sprawdzić uszkodzony podzespół poza miejscem montażu. Takie przedłużacze miewają też wyprowadzone punkty pomiarowe, dzięki którym można wygodnie podłączyć multimetr lub oscyloskop, unikając stosowania końcówek pomiarowych do nakłuwania izolacji przewodów. W tym miejscu warto dodać jedną uwagę techniczną: o ile nakłucie szpilką izolacji przewodu pracującego pod napięciem 12 V nie wpływa na jego późniejszą eksploatację, o tyle powtórzenie tej czynności z przewodem pracującym pod napięciem 300–800 V może sprawić, że w miejscu wkłucia z czasem pojawi się przebicie.

Tylko nowe części

W przypadku pojazdów elektrycznych praktyka polegająca na wykorzystywaniu teoretycznie sprawnych części pochodzących z demontażu pojazdów jest bardzo niebezpieczna. Uszkodzenie dyskwalifikujące część nie musi być widoczne. Rozpoznamy miejsce mechanicznego uszkodzenia izolacji, osmalenia czy zwęglenia wynikające z oddziaływania wysokiej temperatury, natomiast zmiany ważnych parametrów fizycznych, takich jak opór elektryczny izolacji, rezystancja styków wtyczki i gniazda itp., można zbadać tylko przy pomocy specjalistycznych urządzeń. Niektóre odstępstwa od normy pojawiają się dopiero w warunkach zbliżonych do eksploatacyjnych: w wysokiej temperaturze, pod napięciem czy pod wpływem drgań. Element sprawiający wrażenie sprawnego może się okazać zawodny i niebezpieczny.

Dlatego wszystkie części i podzespoły układów: napędowego, zasilania, sterowania, ładowania i innych, w których przepływa prąd elektryczny o dużym natężeniu lub wysokim napięciu, powinny być nowe i należy je pozyskiwać od sprawdzonych, rzetelnych dystrybutorów. Powinny to być elementy fabrycznie nowe, zapakowane zgodnie z zasadami. Oznacza to np. dokładanie pochłaniaczy wilgoci, zabezpieczanie styków przed zabrudzeniem i korozją przez naklejanie taśm lub nakładanie zatyczek, opakowania pochłaniające drgania i udary itp.

System ładowania

Warsztaty zasadniczo zajmują się naprawą samochodów, ale w przypadku pojazdów elektrycznych i hybryd z możliwością doładowania klienci mogą pytać także o naprawę ładowarek i osprzętu do nich. Warto więc mieć w kontaktach hurtownię albo sklep, który ma w ofercie wtyczki różnych typów, kable czy przenośne ładowarki. Najczęściej ulegają uszkodzeniu części służące do połączenia samochodu z ładowarką: wtyczki oraz przewody. Dobrym pomysłem jest również nawiązanie współpracy z doświadczonym elektrykiem, który mógłby na zlecenie warsztatu skontrolować i naprawić ładowarkę klienta, jeśli objawy przez niego zgłaszane sugerują, że problem leży po stronie ładowarki albo sieci energetycznej, a nie samochodu.

Szeroka oferta części marki Starline do samochodów hybrydowych i elektrycznych dostępna jest w sklepie internetowym: www.sklep.elitpolska.pl

Piotr Kołaczek