Agregaty silników spalinowych w większości są napędzane za pomocą przekładni pasowych. Ta metoda jest wystarczająco prosta i skuteczna, sprawdzona od dziesięcioleci oraz niedroga. Naprawa uszkodzeń przekładni pasowych jest stosunkowo prosta, choć w silnikach, w których odległości pomiędzy podzespołami są niewielkie, wykonanie niezbędnych czynności może być utrudnione.

W przeciętnym samochodzie (poza rozrządem) przekładnia pasowa napędza: alternator, pompę wodną, pompę wspomagania układu kierowniczego (hydraulicznego) oraz kompresor klimatyzacji. Uszkodzenie dowolnego z tych podzespołów może sprawić, że trzeba zdjąć pas przekładni, aby uzyskać swobodny dostęp do miejsca usterki. Każda taka naprawa powinna obejmować ocenę stanu elementów przekładni pasowej, wymianę uszkodzonych części i regulację przekładni po ponownym montażu.

Elementów do sprawdzenia nie ma zbyt wiele: koła pasowe (silnika oraz agregatów), rolki prowadzące, napinacz oraz oczywiście pas (lub pasy). Oceniamy stan powierzchni, bicia łożysk, poszukujemy pęknięć, odprysków, zabrudzeń czy odkształceń.

Biorąc pod uwagę umiarkowaną cenę dobrej jakości części zamiennych, warto wymienić profilaktycznie przynajmniej te elementy, które są łatwo dostępne po zdjęciu pasa, nawet jeśli nie wykazują one jednoznacznych cech zużycia. Dzięki temu właściciel pojazdu może uniknąć kolejnej wizyty w warsztacie, spowodowanej np. awarią elementów przekładni.

Wybór części

W sklepach i hurtowniach motoryzacyjnych dostępnych jest wiele części zamiennych do przekładni pasowych. Z reguły nie są one bardzo drogie, dlatego warto sięgnąć po produkty ze średniej lub wyższej półki. Zadanie tych części teoretycznie jest proste: mają prowadzić i napinać pas przekładni. W rzeczywistości jednak podczas pracy są one poddawane zmiennym obciążeniom i muszą sprawdzić się w szerokim zakresie temperatur, na biegu jałowym i pod dużym obciążeniem. Do tego dochodzą drgania powstające podczas jazdy po nierównej nawierzchni. W przypadku niektórych elementów ważną rolę odgrywa zmiana obciążenia napędzanego podzespołu i wahania prędkości obrotowej wału silnika. Dotyczy to na przykład sprzęgiełka alternatora.

Uszkodzenia

Często spotykane przyczyny awarii przekładni pasowych to: zerwanie lub naciągnięcie paska, poluzowanie napinacza, zatarcie albo pęknięcie rolek prowadzących lub koła pasowego. Część awarii wynika z normalnego zużycia, niektóre towarzyszą innym awariom albo wynikają ze zdarzeń, w których samochód brał udział.

Uszkodzenie przekładni pasowej najczęściej unieruchamia pojazd. I choć nie jest to awaria trudna do usunięcia, z reguły kończy się odholowaniem pojazdu do warsztatu, przerwaniem podróży i dodatkowymi komplikacjami. Dlatego, w miarę możliwości, stan pasa i podzespołów przekładni powinien być oceniany podczas każdego przeglądu pojazdu. Wymiana „podejrzanych” części w czasie i miejscu wybranym przez właściciela pojazdu jest szybsza, łatwiejsza i tańsza niż interwencja w razie awarii na drodze.

Czystość

Konserwacja, wymiana i regulacja elementów przekładni pasowej powinna być wykonana z zachowaniem niezbędnej staranności i czystości. Po zdjęciu paska (lub pasków) zawsze warto oczyścić powierzchnię kół pasowych, rolek prowadzących i napinaczy. Paski z reguły są prowadzone bez dodatkowych osłon i zabezpieczeń, co sprzyja gromadzeniu się brudu, kurzu i płynów eksploatacyjnych.

W niektórych samochodach paski są poprowadzone w pobliżu wlewu oleju do silnika. Kierowcy, dolewając olej „w trasie”, robią to zazwyczaj szybko i nieprecyzyjnie, a w konsekwencji zalewają olejem silnikowym pasek, fragment alternatora i koło pasowe. Jeśli olej dostanie się pomiędzy pasek a koło pasowe, może spowodować poślizg nawet przy prawidłowo napiętym pasku. Podczas wymiany paska i ewentualnie innych elementów przekładni, kiedy mamy dostęp do wszystkich miejsc, warto poświęcić krótką chwilę, aby obejrzeć je dokładnie w świetle lampy warsztatowej, usunąć brud, resztki oleju, smarów i odtłuścić powierzchnie przed założeniem nowego paska.

Narzędzia specjalistyczne

O ile zasada działania przekładni pasowej jest prosta, o tyle jej wykonanie może przysparzać trudności przy regulacji i wymianie. Dlatego w każdym warsztacie samochodowym specjalizującym się w naprawie silników powinny się znaleźć specjalistyczne narzędzia do obsługi takich przekładni. Zestaw minimum powinien zawierać: klucz do blokady koła pasowego, klucze czołowe do demontażu i montażu, przyrządy do montażu i demontażu pasów klinowych i wieloklinowych, zestaw do napinania oraz ściągacze kół pasowych.

Producenci samochodów wykonują stosunkowo proste części przekładni pasowych tak, żeby do ich wymiany były potrzebne narzędzia o specjalnym kształcie i wymiarach. To zmusza warsztaty samochodowe do uzupełniania kolekcji narzędzi albo poszukiwania na własną rękę prowizorycznych, w miarę uniwersalnych rozwiązań. Polska kreatywność jest powszechnie znana, ale trzeba zachować zdrowy rozsądek. Jeśli zastosowanie standardowych narzędzi jest bardzo utrudnione lub grozi uszkodzeniem części, wówczas lepiej kupić narzędzie specjalistyczne przyzwoitej jakości albo skorzystać z oferty wypożyczalni narzędzi.

Na rynku można znaleźć wiele przyrządów służących do pomiaru siły napięcia pasa. Korzystanie z nich, zwłaszcza podczas regulacji pasa po wymianie, daje pewność, że przekładnia będzie pracowała w zakresie parametrów przewidzianych przez konstruktora. Z tego samego powodu niezbędnym narzędziem jest klucz dynamometryczny, którego należy użyć do dociągania śrub mocujących koła pasowe.

Andrzej Domka