Sprzęgła samochodowe

Sprzęgło jest jednym z najważniejszych elementów układu przeniesienia napędu. Od jego stanu i jakości zależą: płynność jazdy, komfort i bezpieczeństwo. Sprawne, dobrze złożone sprzęgło zapewnia płynne zwiększanie prędkości obrotowej skrzyni biegów, tłumi drgania i zapobiega powstawaniu rezonansów.

Zużyte sprzęgło potrafi skutecznie uniemożliwić podjazd pod niewielkie wzniesienie i w wielu przypadkach pojawienie się takich objawów jest momentem, w którym właściciel pojazdu decyduje się szukać pomocy u mechanika. A przecież objawy zużycia sprzęgła występują znacznie wcześniej. Początkowo są one dyskretne, ale z czasem stają się trudne do przeoczenia.

Wzrost prędkości obrotowej bez zauważalnej zmiany prędkości jazdy, odgłosy ślizgania się, subiektywne odczucie, że samochód „inaczej jeździ” – to wszystko jednoznacznie wskazuje na zużycie lub uszkodzenie sprzęgła, ale wielu kierowców nie potrafi właściwie zinterpretować tych objawów. Między innymi dlatego dobrym zwyczajem jest wykonanie jazdy próbnej samochodem przy przyjęciu do warsztatu, najlepiej z klientem w charakterze pasażera. Trasa powinna obejmować odcinek o możliwie dużym nachyleniu. Łatwo wtedy zauważyć zużycie sprzęgła, nawet jeśli nie ono jest przyczyną wizyty w warsztacie.

Nie tylko zużycie

Pamiętajmy, że awaria sprzęgła nie zawsze jest spowodowana zużyciem okładzin. Znacznie rzadziej, ale jednak zdarzają się i takie uszkodzenia, jak pęknięcie albo uwolnienie sprężyny tłumika drgań, zerwanie nitów, pęknięcie któregoś z elementów metalowych. Problem może dotyczyć także łożyska wyciskowego, widełek rozłączających i innych elementów.

Dlatego – nawet jeśli rzeczywiście potwierdzimy zużycie okładzin ciernych – trzeba zawsze dokładnie obejrzeć pozostałe elementy sprzęgła oraz części, które z nim współpracują. Ślady tarcia, uszkodzenia powierzchni czy opiłki w obudowie sprzęgła zawsze powinny skłonić do poszukiwania przyczyny – zwłaszcza wtedy, gdy klient twierdzi, że sprzęgło było niedawno wymieniane.

Dość prawdopodobną przyczyną wtórnego uszkodzenia sprzęgła są błędy podczas montażu. Jednym z najczęstszych błędów montażowych może być złożenie sprzęgła bez precyzyjnego ustalenia jego położenia. Na rynku dostępne są proste i skuteczne przyrządy do montażu sprzęgła. Ich zastosowanie gwarantuje uzyskanie osiowości podzespołów i chroni przed uszkodzeniem nowych części.

Narzędzia

Podczas wymiany sprzęgła należy używać dobrze dopasowanych narzędzi. Ze względu na ograniczoną przestrzeń i utrudniony dostęp do sprzęgła warto mieć pod ręką klucze o różnym profilu rękojeści lub grzechotkę z przegubem. Do obsługi zapieczonych śrub może się przydać klucz udarowy o kompaktowym profilu. Z kolei do dokręcania śrub łączących obudowę sprzęgła z blokiem silnika przyda się klucz dynamometryczny. W tym przypadku długość ramienia klucza z jednej strony powinna być wystarczająca do osiągnięcia potrzebnego momentu obrotowego, a z drugiej na tyle niewielka, żeby nie utrudniać pracy.

Jak wybrać części zamienne?

Na rynku są dostępne części zamienne sprzęgieł pochodzące od różnych producentów: można wybierać w szerokim zakresie cen i jakości. W związku z tym, że naprawa sprzęgła często wiąże się z demontażem kilku innych podzespołów i jest pracochłonna, dobrze jest stawiać na części zamienne jak najlepszej jakości. Dzięki temu można wydłużyć czas do następnej naprawy i zmniejszyć całkowity koszt eksploatacji pojazdu.

Naprawa jest pracochłonna także wtedy, gdy uszkodzeniu uległy: tarcza, docisk lub łożysko. Wymieniając tylko jeden z tych elementów, ryzykujemy, że wkrótce awarii ulegnie kolejny. Dlatego optymalnym rozwiązaniem jest wymiana kompletnego zespołu sprzęgła.

Oglądając nowe sprzęgło, możemy ocenić przede wszystkim precyzję wykonania, jakość połączeń i dokładność spasowania poszczególnych elementów, choć oczywiście najczęściej nie mamy narzędzi ani wiedzy, aby sprawdzić faktyczną jakość materiałów użytych do produkcji. Dlatego ważne jest zaufanie do producenta. Renomowani wytwórcy od dziesięcioleci dostarczają zarówno części zamienne, jak i te przeznaczone na pierwszy montaż. Komponenty wysokiej jakości są kilkakrotnie kontrolowane podczas cyklu produkcji, a ostateczną zgodność z projektem potwierdza dokładna kontrola jakości gotowego wyrobu. Dlatego prawdopodobieństwo wprowadzenia do sprzedaży niepełnowartościowych części w przypadku renomowanych producentów jest wyjątkowo małe.

Niemal zawsze wymiana sprzęgła łączy się z demontażem skrzyni biegów. W samochodach, w których silnik jest gęsto obudowany agregatami, może to być najbardziej czasochłonna i uciążliwa czynność. Jeśli już ją wykonamy, warto maksymalnie wykorzystać włożoną pracę i czas, dlatego przed naprawą należy zaproponować klientowi wymianę oleju w skrzyni oraz wspomnieć, że może być potrzebna wymiana niektórych elementów mocowania (np. poduszek).

Na podstawie oceny stanu sprzęgła można sporo powiedzieć o przyzwyczajeniach i technice jazdy kierowców użytkujących pojazd. Jeśli elementy sprzęgła noszą ślady przegrzewania (odbarwienia), warto o tym wspomnieć przy wydawaniu klientowi pojazdu po naprawie.

Bezpieczeństwo

Wymiana sprzęgła nie jest czynnością szczególnego ryzyka, ale zawsze warto pamiętać o kilku kwestiach. Stosunkowo ciężka skrzynia biegów musi być solidnie podparta i zabezpieczona. Dotyczy to zarówno demontażu, jak i ponownego montażu. Ponieważ montaż wymaga precyzyjnego ustawienia skrzyni względem silnika, dobrze jest zapewnić sobie pomoc drugiej osoby i podeprzeć skrzynię w taki sposób, żeby umożliwić w miarę wygodne przesuwanie jej w pionie i poziomie o kilka centymetrów. Oczywiście musi być ona także dobrze zabezpieczona przed upadkiem.

Drugie zagrożenie to pył z okładzin osiadający na ściankach i elementach sprzęgła. Przed montażem nowego zestawu trzeba go starannie usunąć, ale nie należy tego robić bez zabezpieczenia. Podobnie jak pył ze startych klocków hamulcowych silnie drażni on górne drogi oddechowe. Może gromadzić się w płucach i wywoływać odruch kaszlu, a nawet reakcję alergiczną. Aby uniknąć tego typu problemów, trzeba się zabezpieczyć: użyć maseczki, okularów i rękawic oraz nie wydmuchiwać pyłu sprężonym powietrzem, ale korzystać z preparatów do czyszczenia na mokro. Po usunięciu pyłu dalsze czynności można wykonywać już bez maseczki, ale dobrym zwyczajem jest używanie rękawic i okularów ochronnych.